ترور هدفمند حسن نصرالله، دبیرکل حزبالله، در حمله اسرائیل به بیروت نه‌تنها بحران جانشینی در این گروه شبه‌نظامی لبنانی ایجاد کرده است، بلکه مسئله جانشینی رهبر ۸۵ ساله جمهوری اسلامی، را بار دیگر مطرح کرده است. احتمالا به همین دلیل است که مجتبی خامنه‌ای، پسر علی خامنه‌ای و از چهره‌های کلیدی دفتر رهبر جمهوری اسلامی، از سایه خارج شده است.
جیسون برودسکی، مدیر سیاست‌گذاری در سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای»، و سعید گلکار، مشاور ارشد سازمان «اتحاد علیه ایران هسته‌ای» و استاد علوم سیاسی در دانشگاه تنسی، در مقاله‌ای که در وب‌سایت موسسه خاورمیانه منتشر شده است، به این موضوع می‌پردازند.
به نوشته برودسکی و گلکار، با تضعیف حماس، کاهش شدید قدرت حزبالله، و افزایش نارضایتی شیعیان لبنان از عملکرد جمهوری اسلامی در واکنش به حملات اخیر به حزبالله، تهران اکنون با یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های امنیتی‌اش در دهه‌های اخیر مواجه است.
در پی مرگ حسن نصرالله، مجتبی خامنه‌ای بیشتر در انظار عمومی دیده می‌شود. پسر رهبر جمهوری اسلامی به‌طور سنتی شخصیتی پشت‌پرده بود و ویدیویی که ماه گذشته منتشر شد اولین حضور عمومی او محسوب می‌شود. دهه‌ها بود که مجتبی خامنه‌ای فقط در مواردی نادر در عکس‌های راهپیمایی روز قدس و مراسم سالگرد انقلاب اسلامی دیده می‌شد. او همچنین گاه‌و‌بی‌گاه در مراسم خاکسپاری و یادبود چهره‌های کلیدی جمهوری اسلامی حضور پیدا می‌کرد.
اما اواخر سپتامبر ویدیویی منتشر شد که مجتبی خامنه‌ای در آن اعلام می‌کرد تدریس درس‌های حوزوی‌اش را به حالت تعلیق درآورده است. او در این ویدیو تاکید کرد که «این موضوع هیچ ارتباطی با مسائل سیاسی ندارد» و مدعی شد که پیش از اعلام عمومی این تصمیم، فقط دو نفر از این موضوع اطلاع داشتند.
Read More
This section contains relevant reference points, placed in (Inner related node field)
اندکی پس از مرگ نصرالله، رسانه‌های ایرانی تصویر مجتبی خامنه‌ای را در دیدار با عبدالله صفی‌الدین، برادر هاشم صفی‌الدین که گزینه احتمالی رهبری حزبالله بود، منتشر کردند. او همچنین به نمایندگی از پدرش همراه برادرانش به عیادت نیروهای حزبالله رفت که در حمله انفجار پیجرها و بی‌سیم‌ها زخمی شده و در بیمارستانی در تهران بستری بودند.
سپس، مجتبی خامنه‌ای بار دیگر در ۴ اکتبر در گزارش تلویزیونی زنده در جمع مقام‌های بلندپایه جمهوری اسلامی در خطبه‌های نماز جمعه پدرش دیده شد. رسانه‌های ایران مانند تسنیم، که وابسته به سپاه پاسداران است، به حضور مجتبی خامنه‌ای توجه ویژه‌ای نشان دادند.
او پیش‌تر هرگز در چنین رویدادهایی دیده نشده بود و به‌ندرت در انظار عمومی ظاهر می‌شد. به عقیده نویسندگان مقاله، این توجه فزاینده به مجتبی خامنه‌ای او را به هسته‌های حمایتی جمهوری اسلامی معرفی و به ارتقای جایگاه او کمک می‌کند.
برودسکی و گلکار در ادامه می‌نویسند به نظر می‌رسد آیت‌الله خامنه‌ای بیمناک است به سرنوشت نصرالله دچار شود اما در مورد احتمال جانشینی مجتبی به‌عنوان رهبر بعدی، در صورت مرگ یا کشته شدنش، احساس راحتی بیشتری می‌کند. این موضوع ممکن است علت افزایش حضور عمومی مجتبی خامنه‌ای در هفته‌های اخیر را توضیح دهد.
مجتبی خامنه‌ای یک روحانی تندرو با سابقه سیاسی گسترده است اما در معرض دید عموم نبوده است. او بیش از دو دهه است که مدیریت نهادهای موازی در حکومت ایران، شامل نهادهای انتصابی دفتر رهبر جمهوری اسلامی، را بر عهده داشته است. علاوه بر این، او عضو کمیته‌های کوچک اما رده‌بالای تصمیم‌گیری برای ارتقا و انتصاب وابستگان حلقه داخلی رژیم در نهادهای نظامی و غیرنظامی بوده است. در واقع، مجتبی خامنه‌ای سال‌ها است شبکه‌ای از افراد معتمد را ایجاد و اداره کرده است، که برخی آن را «حلقه حبیب» می‌نامند، تا مانند پدرش سیستم حمایتی‌اش را گسترش دهد.
نویسندگان مقاله متذکر می‌شوند البته ناظران نباید این احتمال را نادیده بگیرند که رهبری موقت خارج از حلقه خویشاوندان خامنه‌ای منصوب شود و مجتبی خامنه‌ای در پشت صحنه امور را مدیریت کند.
برودسکی و گلکار معتقدند مجتبی خامنه‌ای ادامه‌دهنده اقتدارگرایی خواهد بود و به شکل رهبری مدرن‌گرا یا اصطلاح‌طلب شبیه رهبران جوان خاورمیانه مانند شاهزاده محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، ظهور نخواهد کرد. روابط قوی مجتبی خامنه‌ای با جناح‌های تندرو و سابقه دخالتش در سرکوب شدید معترضان نشان می‌دهد که او احتمالا سیاست‌های سرکوبگرانه پدرش را اگر تشدید نکند، دست‌کم حفظ خواهد کرد.
نویسندگان مقاله در ادامه می‌افزایند به همین دلیل است آیت‌الله خامنه‌ای او را به سه پسر دیگرش ترجیح می‌دهد، او در مجتبی خودش را می‌بیند، یک اسلام‌گرای تندرو نظامی که به‌شدت در امور امنیتی و نظامی درگیر است. از این منظر، مجتبی خامنه‌ای را می‌توان با کیم جونگ اون در کره شمالی مقایسه کرد که جانشین پدرش شد و سیاست‌های او را ادامه داد.
برودسکی و گلکار در پایان می‌نویسند ترور نصرالله نه تنها حزبالله را بی‌ثبات کرده است بلکه مسئله جانشینی رهبر جمهوری اسلامی را دچار ابهام کرده است. در صورتی که اسرائیل در واکنش به حمله موشکی اخیر جمهوری اسلامی شخصیت‌های قدرتمند و کلیدی در تهران را هدف قرار دهد، این وضعیت ممکن است حتی وخیم‌تر شود. تمرکز جمهوری اسلامی بر حفظ ثبات و تداوم ایدئولوژیک حاکی از آن است که صعود مجتبی خامنه‌ای در سلسله مراتب قدرت ادامه خواهد داشت و مسیر کنونی اقتدارگرایی رژیم را حفظ خواهد کرد، که پیامدهای مهمی برای آینده ایران و نفوذ منطقه‌ای‌اش خواهد داشت.
